Մարդու օրգանիզմը յուրահատուկ կառուցվածք է, նրա ամենօրյա գործունեությունն ապահովվում է փոխկապակցված մեխանիզմների մի ամբողջ համակարգի կողմից: Իսկ որպեսզի այդ գործունեությունը լինի անխափան, պետք է օրգանիզմի մշտական սնուցում` քուն: Այսինքն` մի վիճակ, որի ընթացքում վերականգնվում են էներգիայի պաշարները և օրգանիզմն ազատվում է կենսագործունեության ավելորդ նյութերից:
Քնի ժամանակ օրգանիզմի կենսաապահովման բոլոր համակարգերի աշխատանքը դանդաղում է` նյութափոխանակությունը հասնում է ակտիվության ամենացածր աստիճանին, արյան ճնշումն ընկնում է, սրտի զարկերի հաճախությունը նվազում է, նյարդային համակարգի զգայունությունը լույսի, ձայնի և նույնիսկ ցավի նկատմամբ` թուլանում, երբեմն խախտվում է նաև շնչառության բնականոն ռիթմը: Բացի դրանից որոշ գիտնականներ պնդում են, որ մեր ուղեղն օգտագործում է քնի ժամանակահատվածը ավելորդ էլեկտրականությունից ազատման և հիշողության համակարգի մաքրման համար: Ըստ վիճակագրության` նորածինը միջին հաշվով քնում է օրական 20 ժամ, որը, որպես կանոն, բաժանվում է կերակրման ընդմիջումով բաժանվող 3-4 մասի: Տարիքի հետ մեծանում է երեխայի ստամոքսը, հետևաբար`նաև կերակրման ժամանակը, և քնին հատկացվող ժամանկը աստիճանաբար պակասում է: Արդեն 1 տարեկան երեխան քնում է 12 ժամ գիշերը և միայն մի քանի ժամ ցերեկը:
Հասուն մարդը քնում է միջինը 8 ժամ: Սակայն հարկ է նշել, որ այդ ժամանակը խիստ անհատական է յուրաքանչյուր մարդու համար: Կարևորն այն է, որ քնից հետո մարդն իրեն զգա բավականաչափ հանգստացած: Ընդունված է համարել,որ տարեց մարդկանց ավելի քիչ ժամանակ է հարկավոր քնի համար, բայց դա միշտ չէ այդպես: Կասկած չի կարող լինել, որ իրականում տարեց մարդկանց շատ խնդիրներ` ֆիզիկական կամ հոգեբանական, առաջ են գալիս հենց անբավարար կամ խանգարված քնի պատճառով: Եվ սա նման է փակ շրջանի. չէ որ քնի խանգարումը հենց ֆիզիկական և հոգեբանական խնդիրների արդյունք է:
Քնի չորս փուլերը
Գիտնականներին հաջողվել է ստանալ քնի ընթացքում ուղեղի գործունեության ճշգրիտ պատկերը և առանձնացնելչորս հիմնական փուլերը:
Առաջին փուլին հատուկ են ընդհանուր թուլացումը և ուղեղի կողմից ալֆա-ալիքների ճառագայթումը: Ընդ որում, այս ընթացքում ակնագնդերը կատարում են դանդաղ, շրջանաձև շարժումներ: Հենց այս փուլում է մարդն անցնում գիտակցականը ենթագիտակցականից բաժանող սահմանը: Մկանները թուլանում են, սրտի զարկերը` դանդաղում: Առաջին փուլում քնածին թվում է, թե երազ է տեսնում, բայց միևնույն ժամանակ նրան շատ հեշտ է արթնացնել, ինչից հետո նա կարող է պնդել, որ դեռ քնած չէր: Քնածին չանհանգստացնելու դեպքում նա հետզհետե կտեղափոխվի քնի երկրորդ փուլ:
Քնի երկրորդ փուլում ուղեղն արձակում է բետա-ալիքներ: Ակնագնդի դանդաղ շարժումները դեռևս շարունակվում են, բայց արթնացնելու դեպքում այս ժամանակահատվածում տեսած երազները մեծամասամբ մոռացվում են: 20-30 րոպե հետո սկսվում է հաջորդ փուլը:
Երրորդ փուլում ուղեղի արձակած ալիքների հաճախությունն անհամեմատ նվազում է: Այս փուլի ընթացքում քնածին արթնացնելը բավական բարդ է, քանի որ մկաններն ավելի են թուլանում, սրտի աշխատանքը` դանդաղում, մարմնի ջերմաստիճանն ու արյան ճնշումը` նվազում:
Չորրորդ փուլը բնութագրվում է դելտա-ալիքների արձակմամբ և սկսվում է քուն մտնելու պահից մոտ 30 րոպե անց: Սա ամենախորը քնի փուլն է, որում ընդամենը 20 րոպե մնալուց հետո քնածը վերադառնում է մակերեսային քուն: Թեև այդ պահին ուղեղի ալիքների նկարագիրը շատ նման է առաջին փուլում ունեցածին, բայց այստեղ շատ դժվար է քնածին արթնացնել: Սա, այսպես կոչված, ԱԱՇ փուլն է (աչքերի արագ շարժում), որի ընթացքում էլ հենց այցելում են ամենապարզորոշ երազները: 10-20 րոպե տևող ԱԱՇ-ից հետո քնածը նորից անցնում է վերոհիշյալ բոլոր փուլերով:
Այս ցիկլը գիշերվա ընթացքում կարող է բազմիցս կրկնվել:
